Voor veel landgoedeigenaren is het van groot belang dat het landgoed in de huidige staat bewaard blijft voor de volgende generaties. Men wil vaak voorkomen dat een landgoed bij overlijden of tijdens leven moet worden verdeeld onder de (beoogde) erfgenamen, of wellicht moet worden verkocht. Om deze reden is het aantrekkelijk om het landgoed in te brengen in een rechtspersoon, zoals een NSW-B.V. Na het overlijden van de aandeelhouder kunnen de aandelen in deze B.V. verdeeld worden onder de erfgenamen, in plaats van dat het landgoed zelf in stukken wordt gedeeld of dat er sprake is van een onverdeelde boedel. Een onverdeelde boedel is juridisch lastiger te besturen, zeker als het aantal deelgenoten toeneemt.
Landgoed in een stichting
Het is echter ook mogelijk om het landgoed in te brengen in een stichting. Een stichting wordt in het algemeen opgericht om een sociaal of maatschappelijk doel te dienen. Binnen haar ideële doelstelling is een stichting niet belastingplichtig indien er geen onderneming wordt gedreven. Mocht er winst worden gemaakt, dan zal deze worden gebruikt voor het beoogde doel van de stichting, dat statutair is vastgelegd. De winstreserves mogen niet uitgekeerd worden aan de oprichters of bestuurders, dit is het zogenoemde uitkeringsverbod. Met de inbreng van een landgoed in een stichting wordt juridisch de instandhouding van het landgoed op lange termijn gewaarborgd. In de statuten van de stichting wordt bijvoorbeeld vastgelegd dat de stichting de instandhouding van het landgoed, inclusief opstallen en natuur, tot doel heeft. Hiermee borgen de oprichters van de stichting de instandhouding van het landgoed.
Stichting met keurmerk ANBI
Onder voorwaarden kan een stichting worden aangewezen als Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). De aanwijzing als kwalificerende instelling heeft een gunstige betekenis voor zowel de stichting als degenen die een vermogensbestanddeel schenken of nalaten. Omdat ANBI’s een maatschappelijke functie hebben, genieten ze diverse fiscale voordelen. Schenkingen van en aan ANBI’s zijn volledig vrijgesteld van schenkbelasting. Ook komen schenkingen aan een ANBI in aanmerking voor de giftenaftrek in de inkomsten- of vennootschapsbelasting. Het feit dat een stichting het keurmerk van een ANBI heeft verkregen, kan voor potentiële schenkers de doorslag geven. Door de overheid worden (uiteraard) strenge criteria gehanteerd om de voornoemde voordelen te genieten. Zo moet de instelling zich bijvoorbeeld voor minimaal 90% inzetten voor het algemeen belang, mag het geen winstoogmerk hebben, moet het eigen vermogen beperkt blijven, moet het voldoen aan administratieve verplichtingen en moet het haar gegevens online publiceren. Op dit moment worden er diverse discussie gevoerd tussen de Belastingdienst enerzijds en ANBI stichtingen met een landgoed anderzijds over de vraag of dit algemeen belang is. In de praktijk blijkt openstelling van een NSW-landgoed is één van de essentiële elementen om tot een ANBI kwalificatie te komen.
Voor- en nadelen
Men moet dus voldoen aan een groot aantal voorwaarden waarvan bovengenoemde de belangrijkste zijn. Bij het inbrengen van een landgoed in een ANBI of een ‘gewone’ stichting is dit echter niet het enige nadeel. Een groot bezwaar dat landgoedeigenaren hebben tegen het inbrengen van hun landgoed in een stichting, is dat het vermogen in de ‘dode hand’ terechtkomt. Na inbreng in een stichting is het landgoed namelijk geen eigendom meer van de eigenaren als privé of rechtspersonen. Er is niemand die recht heeft op het vermogen van de stichting. Zelfs na ontbinding van de stichting blijft dit het geval. Het vermogen van de stichting zal na ontbinding gebruikt moeten worden voor doeleinden die in overeenstemming zijn met het doel van de stichting.
Voor landgoedeigenaren die voor ogen hebben om het landgoed in zijn huidige staat te behouden, kan inbreng in een stichting een geschikte optie zijn. Een gevolg daarvan is wel, dat zowel de landgoedeigenaar als mogelijke erfgenamen geen persoonlijk recht meer hebben op de waarde die het landgoed vertegenwoordigt. Als door de stichting aan de voorwaarden wordt voldaan, kan overwogen worden om een kwalificatie als ANBI te verkrijgen. Op deze manier kan men van nog meer fiscale voordelen profiteren.
Een stichting kan dus een goede mogelijkheid zijn om het familiebezit voor de volgende generaties te bewaren, bijvoorbeeld wanneer er geen beoogde opvolgers zijn. Het is echter wel een zeer definitieve keuze. Wil men werken met een stichting, dan is een ANBI-kwalificatie een must. Dit vanwege de forse besparingen in de schenk- en erfbelasting.